Heb je nagedacht over wie jouw belangen behartigt als je dat zelf niet meer kunt?
Een levenstestament stelt je in staat om zélf te bepalen wie jouw financiële, medische en persoonlijke zaken regelt bij wilsonbekwaamheid. In dit artikel leggen we uit wat een levenstestament precies inhoudt, hoe het zich verhoudt tot beschermingsmaatregelen zoals curatele, bewind en mentorschap, en in welke situaties de rechter alsnog kan ingrijpen. Zo weet je precies hoe je de regie houdt – ook als je het zelf even niet meer kunt.
Wat is een levenstestament?
Een levenstestament is een notariële akte waarin je vastlegt wie jouw belangen mag behartigen als je dat zelf tijdelijk of permanent niet meer kunt. Anders dan een regulier testament – dat pas na overlijden werkt – is het levenstestament bedoeld voor situaties tijdens het leven, zoals bij ziekte of mentale achteruitgang. Hoewel de term “testament” verwarring kan wekken, heeft het dus een heel ander doel en wordt het vaak opgesteld als voorzorgsmaatregel.
Levenstestament versus volmacht
Een belangrijk onderdeel van het levenstestament is de volmacht. Hiermee wijs je één of meerdere personen aan die jouw financiële, medische en persoonlijke zaken mogen regelen. Je bepaalt zelf wanneer deze volmacht ingaat, kan worden beëindigd of ingetrokken.
Levenstestamenten kunnen eenvoudig of uitgebreid zijn. Hoewel er geen wettelijke vormvereisten zijn, kiezen de meeste mensen voor een notariële akte vanwege de rechtsgeldigheid en bewijsfunctie. Het wordt vaak geregistreerd in het Centraal Levenstestamentenregister (CLTR), zodat notarissen de inhoud eenvoudig kunnen raadplegen.
Relatie met beschermingsmaatregelen: curatele, bewind en mentorschap
Een levenstestament is bedoeld om te voorkomen dat een rechter een beschermingsmaatregel moet instellen, zoals curatele, bewind of mentorschap. Door vooraf zelf te bepalen wie beslissingen mag nemen, blijft de regie in eigen hand. In de praktijk weegt de kantonrechter een geldig levenstestament zwaar mee bij de beoordeling of zo’n maatregel noodzakelijk is.
Toch kunnen er omstandigheden zijn waarin de rechter alsnog besluit tot een maatregel, zelfs als er al een levenstestament is opgesteld. Dit blijkt onder andere uit rechtspraak waarin het levenstestament onvoldoende bescherming bood of de gevolmachtigde zijn taak niet naar behoren uitvoerde.
Wanneer wordt een beschermingsmaatregel toch ingesteld?
Uit de jurisprudentie blijkt dat een rechter ondanks een levenstestament alsnog een maatregel kan treffen in de volgende situaties:
1. Derden erkennen het levenstestament niet
Soms weigeren instanties of zorginstellingen om het levenstestament te accepteren, bijvoorbeeld uit onwetendheid of twijfel over de geldigheid. In dat geval kan het nodig zijn om via de rechter een mentor of bewindvoerder aan te stellen, zoals in een uitspraak van de Rechtbank Oost-Brabant in 2015 (ECLI:RBOBR:2015:1736).
2. Verstoorde familieverhoudingen
Wanneer familieleden onderling ruzie hebben, is dat op zichzelf meestal geen reden voor een beschermingsmaatregel. Maar in combinatie met twijfels over het functioneren van de gevolmachtigde kan het alsnog tot ingrijpen leiden, zoals blijkt uit uitspraken van onder meer het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch (ECLI:NL:GHSHE:2023:1736).
3. Onvoldoende bescherming door het levenstestament
Veel levenstestamenten bevatten geen toezichtstructuur, zoals een toezichthouder die controleert of de gevolmachtigde goed handelt. Hierdoor kan financieel misbruik ontstaan. De rechter kan dan kiezen voor een beschermingsmaatregel, vooral wanneer kwetsbare ouderen betrokken zijn.
Voor meer informatie over financieel misbruik: klik hier
4. Disfunctioneren van de gevolmachtigde
Als de gevolmachtigde zijn of haar rol niet goed vervult of er sprake is van belangenverstrengeling, kan de rechter ingrijpen. Bijvoorbeeld wanneer de gevolmachtigde meer oog heeft voor zijn eigen financiële belang dan voor dat van de volmachtgever. Relevante uitspraken zijn onder andere:
Waarom een levenstestament opstellen?
Met een levenstestament geef je richting aan hoe jouw zaken geregeld moeten worden als jij dat zelf niet meer kunt. Denk aan beslissingen over geld, gezondheid en persoonlijke voorkeuren. De kantonrechter zal bij een geldig levenstestament in principe terughoudend zijn met het opleggen van een maatregel. Toch zijn er situaties waarin dit alsnog gebeurt.
Conclusie
Een levenstestament biedt veel voordelen: het houdt je regie, voorkomt juridische procedures en voorkomt dat onbekenden jouw belangen moeten behartigen. Toch is het belangrijk om het levenstestament zorgvuldig op te stellen en – waar mogelijk – toezicht te organiseren. Zo verklein je de kans dat de rechter alsnog overgaat tot curatele, bewind of mentorschap.
Meer informatie over een levenstestament of beschermingsmaatregel?
Neem voor een vrijblijvend gesprek contact op met Linda Bosch op info@mrbosch.nl of bel 085-5055095
