Waarom tijdig en zorgvuldig nalatenschap regelen?
Een erfenis na overlijden raakt familie, vermogen en soms ook schulden. Heldere keuzes, en het juiste moment om die keuzes te maken, voorkomen discussies en procedures. In veel gevallen kan veel zelf worden gedaan, maar deskundige begeleiding bespaart tijd, kosten en risico’s.
Nalatenschap zonder testament
Is er geen testament, dan geldt het versterferfrecht. In veel gezinnen betekent dat de wettelijke verdeling, de langstlevende partner krijgt de goederen, kinderen krijgen een niet-opeisbare vordering (meestal opeisbaar bij overlijden van de langstlevende of in andere in de wet genoemde situaties). Zijn er geen partner/kinderen, dan kijkt men verder volgens de wettelijke ordening (ouders, broers/zussen, etc.).
Let op: bij een nalatenschap zonder testament ontbreken vaak heldere aanwijzingen over wie afwikkelt (executeur) of specifieke legaten. Dat vergroot de kans op misverstanden; een duidelijke boedelbeschrijving en afspraken zijn dan extra belangrijk.
Uiterste wilsbeschikking (testament en codicil)
Met een uiterste wilsbeschikking kunt u veel zelf sturen, wie erft, legaten, een executeur, bewind voor minderjarigen, uitsluitingsclausule, en verdelingsregels. Een testament wordt bij notariële akte vastgelegd; een codicil kan voor beperkte zaken (bijv. inboedel/kleinere persoonlijke goederen) volstaan, mits handgeschreven, gedateerd en ondertekend.
Praktische tip: leg vast wie uitvoert (executeur) en hoe; dat versnelt de afwikkeling.
Nalatenschap regelen zonder notaris
Veel stappen kunt u in principe zonder notaris doen. U kunt de overlijdensverzekering en de bank informeren en een basisinventarisatie maken. Vervolgens stelt u een boedelbeschrijving op met alle activa en schulden en onderhoudt u de correspondentie met schuldeisers. Maak onderling duidelijke afspraken over het beheer en het gebruik van goederen zolang de nalatenschappen nog niet zijn verdeeld. Is iedereen het eens en zijn er geen bijzondere goederen, dan kunt u de verdeling vaak eenvoudig zelf afronden.
Toch is het verstandig om een notaris of advocaat in te schakelen zodra er onenigheid ontstaat, eigendom of verklaringen onduidelijk zijn, er registergoederen of internationale elementen spelen, of wanneer beneficiair aanvaarden en vereffening aan de orde zijn. Dat voorkomt fouten en vertraging in de afwikkeling.
Erfenis weigeren wegens schulden
Twijfelt u aan de financiële positie? Kies dan niet automatisch voor zuivere aanvaarding. U heeft drie opties:
- Verwerpen (u erft niets, ook geen schulden);
- Beneficiair aanvaarden (u erft alleen wat na vereffening overblijft; wettelijke vereffeningsregels gelden);
- Zuiver aanvaarden (u erft alles en bent ook aansprakelijk voor schulden, dus pas op).
Bij schulden is verwerpen of beneficiair aanvaarden vaak veiliger. Bij beneficiair aanvaarden hoort o.a. een openbare oproep aan schuldeisers, boedelbeschrijving en betaling volgens rang. Handelt u onjuist, dan kan persoonlijke aansprakelijkheid ontstaan.
Erfgenaam overlijdt voor uitbetaling van de erfenis
Overlijdt een erfgenaam voordat de erfenis is uitgekeerd, dan gaat diens erfrechtelijke positie in beginsel over op zijn of haar eigen erfgenamen. Afhankelijk van de situatie en het testament heet dat plaatsvervulling of doorvererving. In de praktijk begint u met vaststellen wat de overleden erfgenaam precies toekwam. Vervolgens bepaalt u wie zijn of haar erfgenamen zijn en op welke wijze zij hebben aanvaard. Tot slot neemt u de vordering of het erfdeel op in die nalatenschap, of keert u uit volgens de toepasselijke regels. Een heldere administratie in elke stap voorkomt vertraging en dubbel werk. Deze werkwijze sluit aan bij het erfrecht en zorgt voor een correcte en voorspelbare afwikkeling.
Erfenis regelen zonder notaris: stappenplan
- Inventarisatie: persoonsgegevens, testament/uitspraken/codicil, banksaldi, verzekeringen, leningen, openstaande rekeningen, eigendomsbewijzen.
- Aanvaarden/verwerpen: maak bewust de keuze (bij twijfel: beneficiair).
- Boedelbeschrijving: overzicht activa/schulden en onderbouwing (afschriften, taxaties).
- Beheer: wie beheert tijdelijk de goederen? Leg afspraken vast.
- Schuldeisers: informeren, rangorde bewaken, tijdig reageren.
- Verdelen: pas na akkoord op de boedelbeschrijving en (indien nodig) na vereffening.
- Documenteren: bewaar correspondentie en besluiten; dat voorkomt discussie.
Veelgemaakte fouten (en hoe u ze voorkomt)
Een veelgemaakte fout is te vroeg handelen, kosten maken of spullen meenemen voordat u de keuze over aanvaarden of verwerpen hebt vastgelegd. Wacht hiermee tot u weloverwogen hebt beslist. Ook het niet opstellen van een boedelbeschrijving is risicovol; zonder volledig overzicht van activa en schulden is vereffening en verdeling kwetsbaar. Verder leiden mondelinge afspraken zonder vastlegging vaak tot misverstanden, leg beslissingen daarom schriftelijk vast. Schuldeisers te laat informeren kan bovendien uitlopen op aansprakelijkheid of procedures; communiceer tijdig en volledig. Tot slot ontstaat geregeld onzekerheid over de bevoegdheden van een executeur. Controleer steeds het testament, een beheersexecuteur heeft andere taken en bevoegdheden dan een executeur-afwikkelingsbewindvoerder.
Wanneer professionele hulp inschakelen?
Schakel tijdig professionele hulp in bij schulden of duidelijke aanwijzingen voor een tekort, zeker wanneer beneficiair aanvaarden of vereffenen in beeld komt. Dat geldt ook bij onenigheid tussen erfgenamen of met schuldeisers, omdat escalatie dan snel op de loer ligt. Registergoederen of ondernemingsvermogen vragen om nauwkeurige vastlegging en vaak om notariële of juridische begeleiding. Heeft de nalatenschap internationale elementen, bijvoorbeeld vermogen of erfgenamen in het buitenland, dan zijn extra regels en rechtskeuzevragen aan de orde. Ook bij uitleg of betwisting van testamentaire bepalingen (zoals wilsbekwaamheid, legaten of bewind) is deskundige ondersteuning verstandig. Ten slotte is hulp aangewezen wanneer een erfgenaam is overleden of minderjarig, omdat de afwikkeling dan aanvullende stappen en waarborgen vergt.
Hulp nodig bij het regelen van een nalatenschap?
Zoekt u duidelijke begeleiding, met oog voor zowel het juridische als het praktische? Neem contact op met Linda Bosch, gespecialiseerd erfrecht advocaat. Zij helpt u bij het regelen van het nalatenschap, keuzes rond verwerpen of beneficiair aanvaarden, en bij complexe situaties. Samen zorgen we voor een correcte en werkbare afwikkeling.