Voorbeeldcasus
De Rechtbank Den Haag verklaarde op 30 juli 2025 een testament nietig, omdat de erflater door vasculaire dementie de gevolgen van zijn laatste testament niet kon overzien. Doorslaggevend was het oordeel van een gerechtelijk deskundige (emeritus hoogleraar neurologie). Het oordeel van de notaris, die zich mede baseerde op een keuringsarts, woog in dit uitzonderlijke geval minder zwaar.
Achtergrond van de zaak
Op 10 december 2018 wijzigde de erflater zijn testament ingrijpend: twee van de drie kinderen werden onterfd. De notaris liet vooraf een keuringsarts beoordelen of de erflater wilsbekwaam was; deze arts achtte hem in staat zijn wil te bepalen. Later kwam een voorlopig deskundige in de neurologie tot een ander oordeel: volgens hem kon de erflater door zijn dementie de gevolgen van die wijziging niet overzien. Deze deskundige werd vervolgens ook als getuige gehoord.
Juridisch kader
Volgens artikel 3:33 BW is voor een rechtshandeling vereist dat er een op de verklaring gerichte wil aanwezig is. Artikel 3:34 lid 1 BW bepaalt daarnaast dat bij een geestelijke stoornis de wil ontbreekt wanneer die stoornis een redelijke waardering van de betrokken belangen verhindert of wanneer de verklaring onder invloed van die stoornis is gedaan. De rechtbank stelde vast dat de erflater ten tijde van het passeren leed aan vasculaire dementie, waardoor hij zijn belangen niet meer op een redelijke manier kon waarderen. Om die reden is het testament nietig verklaard.
Waarom het oordeel van de deskundige de doorslag gaf
De rechtbank benadrukte dat het medisch dossier duidelijke aanwijzingen bevatte voor gevorderde dementie. Het advies van de keuringsarts was daarentegen onvoldoende onderbouwd en bood geen overtuigend tegenwicht. Bovendien wees de deskundige erop dat bij dementie een schijnbaar consistente uiting van wensen niet altijd duidt op een werkelijk vrije wil, maar kan voortkomen uit cognitieve stoornissen. Dat woog zwaar mee, temeer omdat de wijziging van het testament zeer ingrijpend was: twee van de drie kinderen werden onterfd door een hoogbejaarde erflater.
Wat betekent dit voor de praktijk?
Voor notarissen benadrukt deze uitspraak het belang van een verdiepte wilsbekwaamheidscheck bij ingrijpende testamentwijzigingen, zeker op hoge leeftijd of bij signalen van cognitieve achteruitgang. Zij doen er goed aan zorgvuldig te documenteren welke informatie is verzameld, welke vragen zijn gesteld en waarom het ingewonnen medisch advies voldoende wordt geacht. Bij twijfel kan het verstandig zijn een gespecialiseerd medisch expert, zoals een geriater of neuroloog, in te schakelen.
Voor erfgenamen en familieleden laat dit arrest zien dat het zinvol kan zijn om bij twijfel het medisch dossier kritisch te laten beoordelen. Wanneer er signalen zijn van dementie of andere cognitieve stoornissen, kan de inbreng van een gerechtelijk deskundige doorslaggevend zijn voor de beoordeling of de erflater de gevolgen van zijn keuzes daadwerkelijk kon overzien.
Ook voor procespartijen bevat de uitspraak belangrijke lessen. Het oordeel van een deskundige kan zwaarder wegen dan dat van een notaris, zeker als het notariële vooronderzoek of het medische advies tekortschiet. Het is daarom raadzaam om al in een vroeg stadium te overwegen een voorlopig deskundigenonderzoek te starten, zeker wanneer er veel op het spel staat.
Belangrijkste lessen
Deze zaak bevestigt dat wilsbekwaamheid altijd zowel een medisch als een juridisch vraagstuk is en dat een globale keuring niet volstaat wanneer er serieuze twijfel bestaat. Gedetailleerde medische rapportages en een helder deskundigenrapport vormen het cruciale bewijs. Zelfs wanneer een notaris zorgvuldig te werk gaat, kan een testament toch nietig worden verklaard als achteraf blijkt dat de erflater door dementie de gevolgen niet kon overzien.
Hulp nodig?
Twijfelt u aan de geldigheid van een testament? Neem dan contact op met Linda Bosch, gespecialiseerd erfrechtadvocaat. Zij beoordeelt zowel het juridische als het medische dossier en adviseert of een (voorlopig) deskundigenonderzoek in uw situatie zinvol is.