Uitleg testament
Hoe een testament moet worden uitgelegd, is vastgelegd in artikel 4:46 e.v. Burgerlijk Wetboek. Er moet onder meer worden gelet op de verhoudingen die de erflater kennelijk wenst te regelen en op de omstandigheden waaronder het testament is gemaakt.
Op 10 november 2023 (ECLI:NL:HR:2023:1531) (ECLI:NL:HR:2023:1531, Hoge Raad, 22/02144 (rechtspraak.nl)) heeft de Hoge Raad een belangrijke uitspraak gedaan. Hieruit volgt dat omstandigheden waaraan de erflater niet heeft gedacht toen hij het testament liet opstellen ook relevant kunnen zijn bij de uitleg van een testament.
De casus is als volgt. Erflater heeft in 2006 een testament opgesteld. In dat testament heeft hij zijn toenmalige echtgenote tot erfgename benoemd onder de voorwaarde dat zij op moment van overlijden nog getrouwd zijn. Voor het geval niet aan die voorwaarde wordt voldaan, heeft erflater zijn broer tot erfgenaam benoemd.
In 2009 zijn erflater en zijn toenmalige echtgenote gescheiden. Erflater trouwt in dat jaar opnieuw met zijn tweede echtgenote. Zij krijgen twee kinderen.
Erflater overlijdt in 2017. Dan ontstaat een geschil tussen de weduwe en de broer van erflater over wie nu de erfgenaam is of zijn; de broer of de weduwe en de kinderen?
Uitleg testament in deze casus
Om de vraag te beantwoorden wie er erft van erflater, moet het testament van erflater worden uitgelegd. In de uitspraak van 10 november 2023 zet de Hoge Raad uiteen dat bij de uitleg van een testament moet worden gelet op de verhoudingen die het testament kennelijk wenst te regelen, en op de omstandigheden waaronder het is gemaakt. Bij het vaststellen van die omstandigheden kunnen feiten en omstandigheden van na het opmaken van het testament van belang zijn, omdat daaraan bewijs kan worden ontleend van een omstandigheid waaronder het testament is gemaakt.
Verwachtingen over toekomstige gebeurtenissen die de erflater had bij opstellen van het testament kunnen in aanmerking komen als omstandigheid waaronder het testament is gemaakt. Deze verwachtingen kunnen ook van belang zijn bij het vaststellen van de verhoudingen die de erflater met de uiterste wil kennelijk wenst te regelen.
Onvoorziene omstandigheden bij maken testament
Doen zich na het opmaken van de uiterste wil feiten en omstandigheden voor (zoals in dit geval een tweede huwelijk en de geboorte van twee kinderen) waardoor de feitelijke verhoudingen niet langer aansluiten bij hetgeen de erflater kennelijk wenste te regelen, dan kan het testament zo worden uitgelegd dat dat alleen geldt voor de situatie die bestond voordat de bedoelde feiten en omstandigheden zich hadden voorgedaan (dus in dit geval de situatie zoals die was vóór hertrouwen en kinderen krijgen). Als die uitleg in dit geval gevolgd wordt, zijn de weduwe en de kinderen de erfgenamen. Dan wordt er namelijk vanuit gegaan dat het testament alleen geldt voor de situatie dat de erflater niet getrouwd was en geen kinderen had.
Voor een zodanige uitleg van het testament is niet vereist dat de erflater bij het opmaken daarvan op de bedoelde feiten en omstandigheden vooruitloopt. De omstandigheid dat de erflater in zijn testament niet is vooruitgelopen op een scheiding, een tweede huwelijk en de komst van kinderen, maakt met andere woorden dus niet dat die wijziging bij de uitleg van het testament geen rol kan spelen, aldus de Hoge Raad.
Vergeten testament
Om een situatie zoals die van het ‘vergeten testament’ te voorkomen, is het raadzaam om bijvoorbeeld om de vijf jaar je testament te herzien. Het aanpassen van een testament kan alleen bij een notaris. Het is ook verstandig om bij belangrijke levensgebeurtenissen, zoals een huwelijk, het aangaan van een geregistreerd partnerschap of de geboorte van een kind, na te gaan of je testament nog aansluit bij je huidige wensen.
Hoewel een rechter in uitzonderlijke gevallen kan oordelen dat aan een testament geen betekenis toekomt of moet worden uitgelegd, blijft de hoofdregel dat de inhoud van het testament leidend is.
Meer informatie over testamenten?
Vragen over de uitleg van een testament of wilt u in beroep tegen een vergeten testament? Neem contact op met gespecialiseerd erfrecht advocaat mr. Linda Bosch, zij helpt u graag verder.
Linda Bosch is lid van de Vereniging van Erfrecht Advocaten Nederland (www.vean.nl).
